Friesland heeft een lange kustlijn die zich uitstrekt langs het IJsselmeer en de Waddenzee. De provincie ligt voor het grootste deel op het vasteland, maar omvat ook enkele Waddeneilanden. Friesland maakt deel uit van Groot-Friesland, een historische regio die zich uitstrekte van Noord-Holland tot de huidige Deense grens. Vanwege de historische ligging wordt het ook wel Westerlauwers Fryslân genoemd, ten westen van de rivier de Lauwers. De Duitse naam Westfriesland is hiervan afgeleid.[3] Gemeten naar totale oppervlakte (inclusief wateroppervlakte) is Friesland de grootste provincie van Nederland. Qua oppervlakte staat het op de derde plaats. De provincie ligt zeer laag. Het hoogste punt op het vasteland is de Bosberg bij Appelscha (26,6 meter). Inclusief de Waddeneilanden is het Vuurboetsduin (45 meter) het hoogste punt.

In de middeleeuwse geschiedschrijving werd algemeen aangenomen dat Friesland zijn naam dankte aan een legendarische stichter genaamd Friso. De Oude Goudse Kroniek (± 1450) bericht daarentegen hoe keizer Valentinianus ... de Rijn het ruigere Nedersaksische land in liet stromen ... en het land werd zo koud dat de Romeinen het Vriesland noemden. Onlangs werd aangenomen dat de naam “Fries” oorspronkelijk “krullenmensen” betekende.